‘Het vluchtelingenprobleem is zo oud als de Bijbel’, schrijft rabbijn Raphael Evers. Hij citeert daarbij Exodus 22:21: “Een vreemdeling zul je niet onderdrukken, noch hem benauwen want je bent vreemdelingen geweest in het land Egypte”.
In de Joodse traditie wordt onderdrukken uitgelegd als pijnigen met woorden, terwijl benauwen als financieel onheus bejegenen opgevat wordt. In Exodus 22:23 wordt de Hemelse straf besproken: “Mijn toorn zal ontbranden en Ik zal u met het zwaard doden”. De onderdrukkende benauwenis waarin vreemdelingen verkeren wordt door het Opperwezen hoog opgevat.
Naastenliefde
Maar er zijn natuurlijk grenzen. Allereerst eist de Bijbelse naastenliefde niet dat hulpbehoevenden voor eeuwig hier blijven. Wanneer de oorlogsdreiging of hongersnood in het land van herkomst geweken is, kan de vluchteling terug – uitzonderingen daargelaten.
Toen de Joden vijf eeuwen voor de burgerlijke jaartelling in ballingschap weggevoerd werden naar Babylonië, kregen zij van de profeet Jeremia in naam van G’d een welgemeende opdracht mee: “Bevorder de welvaart van de stad van jullie ballingschap”. Dit betekent: predik geen opruiende taal tegen het gastland en werk mee aan de opbouw van je nieuwe omgeving. Verder mag de overheid een grens stellen aan de toevloed van vreemdelingen, die veelal een beroep doen op de sociale voorzieningen. Het gastland moet dit kunnen dragen. Vanuit Bijbels perspectief gelden hier de volgende regels:
- financieel zelfbehoud gaat voor het verzorgen van anderen;
- maar het lijfsbehoud van anderen gaat altijd voor onze eigen financiën.
Economische vluchtelingen
Onder de huidige omstandigheden betekent dit dat vluchtelingen die voor hun leven moeten vrezen, moeten worden toegelaten. Voor ‘economische vluchtelingen’ gelden andere maatstaven.
Laten we Deuteronomium 15:7 analyseren: “Wanneer er onder u een arme mocht zijn, een van uw broeders, in een van uw woonplaatsen, in uw land”. De Bijbel geeft hier wat overbodig aandoende details, die de Talmoed als volgt uitwerkt:
- ‘onder u’ betekent, dat zelfbehoud voorgaat (dit geldt alleen voor het eigen bestaansminimum);
- ‘een van uw broeders’ impliceert, dat de eigen familie weer voorgaat boven anderen;
- ‘in een van uw woonplaatsen’ geeft buren en stadsgenoten aan waarna eigen landgenoten volgen.
Eigen volk eerst?
Komen buitenlanders pas op de laatste plaats? Steunt de Bijbel het beginsel van ‘eigen volk eerst’? Nee, want de prioriteitenlijst geldt alleen bij gelijke behoeften. Wanneer de één geen dak boven zijn hoofd heeft en de ander alleen zijn dure vakantie naar Barbados zou moeten opgeven, gaat de dakloze weer voor.
Een complicerende factor hierbij is de vraag wat het criterium voor armoede is. Volgens de Bijbel wordt armoede naar de levensstandaard van ieder individu in zijn omgeving afgemeten. Voor een overbelaste Nederlandse manager kan vakantie even noodzakelijk zijn als een deken voor een inwoner van een ontwikkelingsland. Dit soort belangenafwegingen eist grote nauwkeurigheid en zorgvuldigheid.
Vluchtelingen verdelen over Europa
Is een evenredige verdeling van vluchtelingen over West-Europese landen verantwoord? Ik denk van wel. Reeds in Bijbelse tijden werd armenzorg over alle draagkrachtige burgers omgeslagen. Nu Europa een eenheid lijkt, is evenredige verdeling niet uit den boze.
Onmenselijk
Mogen allochtonen ‘hard’ worden aangepakt? Nee, want dat is onmenselijk. Maar een stevig onderzoek naar het verleden is zeker niet verkeerd. In de Talmoed staat: “Als iemand u eten vraagt, mag u niet onderzoeken of hij een bedrieger is. Men dient hem direct te eten te geven. Misschien lijdt hij echt honger. Vraagt iemand echter kleding dan mag men wel onderzoeken of hij geen bedrieger is omdat hij niet in acuut levensgevaar verkeert”.
Opofferingsgezindheid
De vluchtelingenproblematiek is de vraag naar onze opofferingsgezindheid. Israël met zijn zes miljoen inwoners heeft de afgelopen jaren meer dan een miljoen vluchtelingen opgenomen. De economie groeit daar nog steeds. Ja, maar dat zijn de eigen geloofsgenoten! Dat klopt; maar de economische problematiek blijft gelijk.
Bijbel en vluchtelingen
De eerste Bijbelse zorg was verbale zorgvuldigheid. Door het gekrakeel rond vluchtelingen worden allochtonen in een sociaal moeilijk parket gebracht, ‘onderdrukt’ zou de Bijbel zeggen. Ook dat is een belangrijke menselijke waarde!
Dit artikel is geschreven door rabbijn mr. drs. R. Evers en verscheen eerder op nik.nl.
Lees ook:
