Tijdens mijn verblijf in Israël afgelopen voorjaar sprak ik Liori en Adina. Twee joodse meisjes die me vertelden over de reis die ze in het laatste jaar van de middelbare school gemaakt hebben.
Samen met hun klasgenoten hebben ze Auschwitz in Polen bezocht. Adina weet te vertellen dat de Israëlische overheid hun reis naar Polen voor scholieren heeft gesubsidieerd. Beiden vonden ze het een indrukwekkende reis. “We liepen met de Israëlische vlag om ons heen over de spoorlijn en zongen het Hatikvah (Israëlisch volkslied).”
Nationalisme
De reis is nu twee jaar geleden en de Israëlische overheid heeft inmiddels de subsidie voor de zogenaamde Polen-reizen afgeschaft. De reden? De reizen schenen alleen bij te dragen aan nationalistische gevoelens onder de scholieren. Er leek bij veel jongeren een gevoel van “ons tegen de wereld” te ontstaan. Het beoogde doel van de reizen om meer te leren over de joodse geschiedenis lijkt steeds meer te verdwijnen. En daar wil de overheid natuurlijk niet middels een subsidie aan bijdragen. We weten met het oog op de Tweede Wereldoorlog allemaal waar nationalisme toe kan leiden.
Geen overbodige luxe
Maar gaat het in het geval van de Polen-reizen wel echt om nationalisme? Ik denk namelijk dat het grotendeels gaat om een versterking van een (natuurlijke) liefde voor land en volk. Door de trip zijn veel jongeren meer gemotiveerd hun dienstplicht te vervullen. Ze willen zich graag inzetten voor de verdediging van hun land. Niet slecht lijkt me, gezien de situatie van Israël is een gedreven en toegewijd leger geen overbodige luxe. Het is uiteraard niet de bedoeling dat dit doorslaat in nationalisme.
Verbod
Auschwitz heeft ondertussen maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat het voormalig kamp niet verandert in een, zoals sommigen dat noemen, ‘Israëlische enclave’. Een plek waar alle opschriften in het Hebreeuws zijn en alleen maar aandacht is voor de Israëlische bezoeker. Op verschillende plekken is het nu verboden met een Israëlische vlag rond te lopen. Verder is het ook niet meer de bedoeling dat te pas en te onpas het volkslied ten gehore wordt gebracht. Het is duidelijk dat Auschwitz zichzelf ook niet ziet als een plaats om het bestaan van de staat Israël te vieren.
Les
Een bezoek aan Auschwitz kan voor iedereen een soortgelijke les zijn, met Auschwitz als universeel symbool voor de massavernietiging van onschuldige burgers. Een bewustwording van waar nationalisme, racisme en discriminatie toe kunnen leiden. De gevolgen van een bezoek kunnen uiteen lopen van meer kennis van de geschiedenis verkrijgen tot een gedreven inzet voor het Israëlische leger. Toch is dat bezoek voor mij als Nederlander even belangrijk als voor iemand uit Duitsland of een bezoeker uit Israël.
Daarom bezoek ik deze week Auschwitz (Birkenau) en Krakau.
