De 97-jarige Lily Ebert overleefde concentratiekamp Auschwitz. Nu maakt ze samen met haar kleinzoon Dov TikTok-video’s. Niet met leuke dansjes, maar om te vertellen over de Holocaust. Met hun video’s bereiken ze miljoenen jongeren!
Bekijk hier de video over Lily en Dov!
‘Ik wil blijven spreken’
Lily spreekt al jaren voor groepen over haar ervaringen uit de oorlog. Ze onderwijst de volgende generatie over de vreselijke gebeurtenissen van de Holocaust. Toen het coronavirus haar dwong te stoppen met het geven van toespraken, zocht ze samen met haar 16-jarige kleinzoon naar manieren om haar verhaal toch te kunnen blijven vertellen. Met als resultaat een hele videoreeks die via social media terechtkomt bij miljoenen mensen van over de hele wereld!
Dov is geïnteresseerd in geschiedenis en heeft altijd interesse gehad in het leren over de Holocaust. Hoewel Dov wist dat zijn overgrootmoeder een Holocaustoverlevende was, kende hij tot vorig jaar niet alle details over haar opmerkelijke verhaal.
Tijdens de eerste lockdown in 2020 moest mijn overgrootmoeder zich aanpassen. Ze bleef maar zeggen: “Laten we iets doen – hoe kan ik dit verhaal verder vertellen, Dov?'” Dov bedacht een plan voor Lily om zijn geschiedenisklas via Zoom toe te spreken. Het evenement was een succes. Lily sprak bijna twee uur lang en vertelde over haar schrijnende ervaringen tijdens de Holocaust. De ervaring was erg emotioneel voor Dov en hij schreef erover voor een lokale Joodse krant. Ook tweette hij erover naar zijn kleine aantal twittervolgers. Ze hadden geen idee dat ze uiteindelijk miljoenen mensen zouden bereiken.
Lily’s verhaal
Lily Eberts ervaringen in de Holocaust waren afschuwelijk. Toen de nazi’s in 1944 haar geboortestad Bonyhad in Hongarije innamen, dwongen ze Lily, samen met haar moeder, haar broer en haar drie zussen, in een veewagen die hen naar Auschwitz bracht. Toen ze na hun ontzettende reis in Auschwitz aankwamen, was iedereen halfdood.
In Auschwitz werden Lily en haar familie opgewacht door de beruchte dokter Mengele, ook wel de “Engel des Doods” genoemd vanwege zijn wrede en sadistische experimenten op gevangenen. Bij de treinrails in Auschwitz zwaaide Mengele met zijn hand naar elke nieuwe gevangene: een zwaai naar rechts betekende dat de gevangenen in leven zouden worden gehouden als slavenarbeiders; een zwaai naar links veroordeelde hen tot de dood. Lily’s moeder Nina, haar broer Bela en haar zus Berta werden naar links gezwaaid om gedood te worden. Lily, samen met haar zusjes Renee en Piri, kregen een levensreddende zwaai naar rechts.
Als Auschwitz een fabriek was, was de dood het voornaamste product.
Toen ze Auschwitz binnenliep, zag Lily een loeiend vuur in een enorme schoorsteen, die een dikke, vies ruikende rook uitstootte. Ze vroeg wat voor soort fabriek zo’n enorme schoorsteen van brandstof voorzag. Lily’s medegevangenen vertelden haar dat de schoorsteen rook uitblies van de lichamen van Lily’s moeder en broers en zussen en van de andere Joden die naar links waren gedirigeerd. Als Auschwitz een fabriek was, was de dood het voornaamste product.
Lily overleefde de oorlog, toen ze als slaafarbeidster in een munitiefabriek werkte. Ze werd in 1945 bevrijd en verhuisde uiteindelijk naar Engeland waar ze haar gezin grootbracht.
Ze hebben ons ontmenselijkt,” legde ze uit. Toen ze de dood om zich heen zag, uitgehongerd en geslagen, deed Lily twee beloftes: dat ze voor haar jongere zusjes zou zorgen en dat ze de wereld nooit zou laten vergeten wat ze had gezien. “Ik beloofde mezelf dat als ik door een wonder zou overleven, ik de wereld zou vertellen wat daar was gebeurd… De volgende generaties moeten het weten, zodat zoiets nooit meer met een mens kan gebeuren.”
TikTok
Tijdens de lockdown zag ik zoveel antisemitisme op TikTok,” herinnert Dov zich. Dov had een idee: waarom geen video’s maken over de Holocaust met Lily en die op TikTok zetten, het populaire social media-kanaal voor tieners? “Ik zag daar niets over de Holocaust en ik dacht: als iemand het kan, kunnen mijn overgrootmoeder en ik het ook.” Dov maakte een TikTok-account aan en hij en Lily maakten hun eerste Holocaustvideo. “Onze eerste video kreeg 400.000 views”, zegt Dov trots. “Nu hebben we meer dan een miljoen volgers.”
In een TikTok video gaat Lily in op de vraag: “Is er iemand die bij je was in de Holocaust waarvan je zou willen dat je er weer mee kon praten?” Kijkend in de camera, met een roze pak en een witte hoed, knikt Lily en antwoordt in licht geaccentueerd Engels, haar ogen vullen zich met tranen:
Ja, mijn moeder. Want we gingen samen die verschrikkelijke plek (Auschwitz) binnen en ik kwam er alleen uit. Zij (de nazi’s) namen mijn moeder mee. Het gemis blijft, hoe oud je ook bent. Ik ben al in de 90, dus normaal heb je geen moeder of zelfs geen grootmoeder. En toch – niets mis je zo in het leven dan je moeder. Als je aan je moeder denkt, ben je weer een jong kind. Een jong kind dat bescherming heeft en voor wie gezorgd wordt. Een moeder is iemand die je je leven heeft gegeven en voor je heeft bewaard – dat is een moeder. En als die persoon er niet meer is, dan voel je echt het verlies. Het maakt niet uit hoe oud je bent, moeders zijn het belangrijkste in de wereld.
Die video werd meer dan een half miljoen keer bekeken. “Er is zoveel onwetendheid over de Holocaust,” merkt Dov op. “Onze video’s zijn een manier om iets van dat onbegrip tegen te gaan. Elke video roept bij kijkers talloze vragen op die we in toekomstige segmenten proberen te beantwoorden.”
De laatste overlevenden
Dov merkt op dat nu de generatie overlevenden van de Holocaust op zeer hoge leeftijd is gekomen, het meer dan ooit belangrijk is om zich in te spannen om hun verhalen te horen. “In de toekomst zullen mensen in staat zijn om te zeggen: nou ik weet dat dit is gebeurd omdat een overlevende van de Holocaust mij antwoordde op TikTok.”
Lily en Dov’s boek is net gepubliceerd in het Verenigd Koninkrijk. ‘Lily’s Promise: How I Survived Auschwitz and Found the Strength to Live’ werd al snel een van de top tien bestsellers in Groot-Brittannië. Het zal in mei 2022 in de Verenigde Staten verschijnen.
In de toekomst zullen mensen in staat zijn om te zeggen: nou ik weet dat dit is gebeurd omdat een overlevende van de Holocaust mij antwoordde op TikTok.
Ik zeg vaak dat dit een van de laatste memoires zal zijn die geschreven is door een overlevende van een concentratiekamp,” merkt Dov op. “Het gaat over een 97-jarige en een 16-jarige, en hoe ze Auschwitz overleefde… Het is ook hoe ze de belofte vervulde om de wereld te vertellen en haar leven opnieuw op te bouwen zonder ouders, zonder familie. Holocaustoverlevenden hebben hun leven besteed aan het voorlichten van ons over de Holocaust, en nu is het onze beurt om dat voort te zetten.”
Geloof
“Mijn overgrootmoeder heeft nooit aan haar geloof getwijfeld… Ze zegt vaak dat die hoop en dat geloof haar houvast gaven en haar erdoorheen hielpen. Ze zegt dat God dit niet heeft gedaan – dat deden de mensen…”
Dov is vooral blij dat de video’s van zijn overgrootmoeder mensen hebben geïnspireerd om zich te verbinden met hun Joodse erfgoed. “Kijkers hebben contact met ons opgenomen en beschreven hoe ze bewogen zijn om shabbatskaarsen aan te steken en hun eigen toewijding aan het Jodendom te verdiepen. Mijn overgrootmoeder laat de kracht zien van wat één persoon kan doen.”
Dit artikel verscheen eerder op de website van Aish.com.
Lees ook: de 100-jarige Agnes Keleti won goud op de Olympische Spelen!
