Het is vandaag precies 83 jaar geleden dat de Kristallnacht plaatsvond. In de nacht van 9 op 10 november 1938 werden Joden in heel Duitsland aangevallen. Ook hun bezittingen werden verwoest: duizenden Joodse winkels, bedrijven en synagogen werden vernield. Door alle kapotte ruiten kreeg deze gebeurtenis de naam ‘Kristallnacht’.
Op 9 november komen Ruth en haar zusje Hanna uit school. Hun tante komt hen tegemoet en zegt dat ze snel naar huis moeten gaan; de synagoge van Hannover staat in brand! “Toen kwamen we bij ons huis en ik hoorde zeggen: ‘Bij die Jood Binheim zijn we nog niet geweest!’ Een antisemiet blies op een fluitje. In een ommezien kwam er een overvalwagen met mensen. Het waren geen mensen, het waren béésten, die onze zaak kapot sloegen! En wij konden nog net naar boven vluchten. Wij werden gedwongen om de rotzooi op straat weer op te ruimen. Er was niemand die een hand uitstak.” – Bron: De vlucht na de Kristallnacht
Oorzaken en aanleiding Kristallnacht
Wat zorgde voor deze landelijk georganiseerde actie tegen de Joden? Om oorzaken te vinden moeten we terug naar 1933. In dat jaar kwam Hitler aan de macht en begon hij met de propaganda tegen Joden. Ze werden weggezet als ‘Untermenschen’, gedemoniseerd en uitgesloten. Overal verschenen borden met ‘Voor Joden verboden’ en de leefomstandigheden werden voor Joden steeds zwaarder. Vele Joden vluchtten daarom in de jaren die volgden naar andere landen. Het antisemitisme (Jodenhaat) was overduidelijk aanwezig en nam steeds ergere vormen aan.
De directe aanleiding voor de Kristallnacht was de moord op de Duitse diplomaat Ernst vom Rath, doodgeschoten in Parijs door een Poolse Jood. Hij deed dit om zijn verdreven familie uit Polen te wreken. Joseph Goebbels, de Duitse minister van Propaganda, greep deze gebeurtenis aan om punten te scoren bij Hitler. Hij organiseerde een landelijke actie, de Kristallnacht.
Cijfers Kristallnacht
Tijdens de Kristallnacht werden er:
- 1400 synagogen in brand gestoken en verwoest;
- 7500 Joodse winkels en bedrijven vernield;
- meer dan 90 Joden op straat vermoord;
- 30.000 jonge en gezonde Joodse mannen opgesloten in concentratiekampen.
Daarnaast kregen politie, brandweer en de SS de opdracht om niets te doen. Ze mochten Joden niet te hulp schieten of synagogen die in brand stonden blussen. De meeste Duitse burgers wachtten machteloos af tot het voorbij was. Een enkeling probeerde Joden te helpen, maar dat was gevaarlijk.
De politie, brandweer en de SS kregen de opdracht om niets te doen.
Een Britse correspondent in Berlijn deed verslag: “Ik heb in de laatste vijf jaar diverse anti-Joodse rellen meegemaakt, maar nooit zo ziekmakend als nu. Raciale haat en hysterie lijken zich volkomen meester te hebben gemaakt van een anders zo fatsoenlijk volk. Ik zag chic geklede vrouwen staan applaudisseren en schreeuwen van vreugde, terwijl respectabele moeders uit de middenklasse hun baby’s in de hoogte hielden zodat ze beter de ‘pret’ konden zien.”
Vluchten naar Nederland?
Als gevolg van het toenemende geweld wilden 80.000 Joden tussen de Kristallnacht en het begin van de Tweede Wereldoorlog Duitsland verlaten. Velen probeerden naar Nederland te vluchten. De Nederlandse overheid had echter eerder in 1938 de grenzen gesloten voor Joodse vluchtelingen. Na Kristallnacht werd de grensbewaking nog versterkt door het inzetten van legereenheden.
Onder publieke druk besloot het kabinet Colijn om een barakkenkamp te bouwen voor hooguit 2.500 vluchtelingen. Financieel was dit geen probleem, want de Joodse gemeenschap moest voor de kosten opdraaien. Het kamp werd in Westerbork gebouwd in 1939, niet wetende dat dit later een belangrijk doorvoerkamp zou worden voor de nazi’s…
83 jaar geleden
Vandaag is het 83 jaar geleden dat de Kristallnacht plaatsvond. Ook in Nederland worden er herdenkingen gehouden. “Het is ontzettend belangrijk om dit soort verschrikkelijke gebeurtenissen te blijven herdenken”, benadrukt sportjournalist Barbara Barend, zelf van Joodse afkomst, in Goedemorgen Nederland. Juist omdat antisemitisme nog altijd aanwezig is. “We moeten die verhalen blijven vertellen zodat mensen zich bewust zijn van wat ze eigenlijk aan het doen zijn. De impact die dat heeft, en hoe dat mensen kan kwetsen. Het moet gewoon geen gemeengoed worden.”
Bekijk hier een video over hoe antisemitisme ook in de sportwereld aanwezig is:
Lees ook: Wat is antisemitisme? Hoe, wat en waarom
