Israël lijkt wel een beetje op Nederland. Het land kent een pluriforme samenleving met veel verschillende overtuigingen en een politiek landschap dat dit weerspiegelt. Net als in Nederland gaat het op economisch, cultureel en religieus vlak goed met het land. De politiek is momenteel echter één groot circus.
Waar Nederland probeert de degelijkheid zelve uit te stralen is het in Israël altijd feest. Als het gaat over Israël denk je al snel aan het Israëlisch-Arabisch conflict, de nederzettingen, het recht op terugkeer en de bevoordeling van orthodoxe Joden. Allemaal belangrijke kwesties, maar niet te begrijpen zonder je eerst in het politieke landschap van Israël te verdiepen. Dit artikel is bedoeld om je daar wat duidelijkheid over te geven. In acht vragen bespreken we Israëls politiek en de verkiezingen van vandaag.
De politiek is momenteel één groot circus.
Waarom verkiezingen?
Als je het nieuws rond Israël een beetje volgt zal het je misschien verbazen dat er in Israël alweer verkiezingen zijn. Het is in maart al de derde verkiezing op rij. Het is na twee verkiezingsrondes steeds niet gelukt om een regering te vormen en daarom zijn er weer verkiezingen nodig. Zo werkt het systeem in Israël. Laten we hopen dat het dit keer goed komt.
Wie doen er mee?
In Israël doen er heel veel partijen mee aan de verkiezingen. Ook hierin lijkt het politieke klimaat dus op Nederland. Die partijen hebben wel een minimaal aantal stemmen nodig om in de Knesset (de regering) te mogen komen. Die kiesdrempel ligt met 3,25 procent erg hoog. Als je die haalt, heb je sowieso al vier zetels in de Knesset. Dit zorgt ervoor dat hele kleine partijen niet in de Knesset kunnen komen en zo wordt het landschap toch iets gestructureerder. Welke partijen maken kans? We lichten de belangrijkste uit.
Die kiesdrempel ligt met 3,25 procent erg hoog. Als je die haalt, heb je sowieso al vier zetels in de Knesset.
Kachol-Lavan (Blauw Wit) en Likud zijn de twee grootste partijen die samen in de voorgaande verkiezingen meer dan de helft van de zetels haalden. Likud, onder leiding van de huidige premier Benjamin Netanyahu, is rechts. Kachol Lavan, een fusie van verschillende partijen onder leiding van oud-legerstafchef Benny Gantz, is iets meer een centrumpartij, maar in feite verschillen de twee niet veel qua politieke visie. Het feit dat deze twee geen coalitie kunnen vormen heeft dan ook vooral te maken met het feit dat Netanyahu en Gantz niet willen samenwerken.
Dan kent Israël een aantal orthodoxe partijen. Verenigd Thora Jodendom is een fusie van diverse asjkenazische partijen. Shas is de sefardische ‘conculega’.
Wil je weten wat deze moeilijke termen betekenen? Lees dan dit artikel!
Aan de rechterkant van het politieke spectrum zijn er een aantal partijen die zich verenigd weten in hun steun aan de nederzettingen, maar op andere vakken, waaronder religie, verschillen. Hier zijn in de afgelopen periode wat aan fusies en afsplitsingen geweest. De belangrijkste partijen zijn Habayit Yehudi (Joods huis) en Yamina (rechts).
Na de voorgaande verkiezingen, hebben Likud, de orthodoxe en rechtse partijen een blok gevormd waarmee ze een coalitie hoopten te vormen.
Verder is er nog Yisrael Beitenu (Israël ons huis) dat oorspronkelijk bij het voornoemde blok hoorde, maar vooral immigranten uit Rusland vertegenwoordigde. Deze partij heeft zich echter de laatste tijd steeds meer geprofileerd als seculiere partij en zou in theorie zowel Likud als Kachol Lavan aan een meerderheid kunnen helpen, iets wat na de afgelopen verkiezingen steeds niet is gelukt.
Ten slotte zijn er nog een aantal linkse partijen. De Arbeiderspartij was lange tijd de grootste partij van Israël, maar speelt momenteel nog maar een rol in de marge. Ook de links-progressieve partij Meretz is geen grote speler. Ze hebben geprobeerd om samen meer zetels te scoren, maar dat bleek geen onverdeeld succes. Ook de Arabische partijen, die soms gezamenlijk, soms apart opererend zo’n 12-14 zetels haalden, zijn overwegend links. Daarom worden ze nogal eens genoemd als mogelijke coalitiepartner voor Kachol Lavan. De standpunten van deze partijen met betrekking tot het conflict zijn echter dusdanig tegengesteld dat die kans vrij klein is.
Wie mogen er niet mee doen?
Er zijn drie redenen waardoor een partij kan worden geweigerd van deelname aan de verkiezingen. Een partij wordt gediskwalificeerd wanneer de partij:
1. Het bestaan van de democratische Joodse staat wil herroepen.
2. Racisme aanwakkert.
3. Gewapend verzet steunt van een terreurorganisatie tegen de staat Israël.
Hoe gaat een verkiezing in Israël?
Israël kent net als Nederland een parlementaire democratie. Dat betekent dat de bevolking stemt voor een parlement. Alle ingezetenen van Israël mogen vanaf hun 18e stemmen. Ben je 21? Dan mag je ook verkozen worden voor politieke ambten.
Nederland en Israël delen een leuk aspect wat verkiezingen betreft. Beide landen zijn één stemgebied. Er zijn dus geen kiesdistricten die meer of minder wegen qua zetels. Dit is echt bijzonder want behalve Israël en Nederland zijn er geen landen waar dit gaat op deze manier. Er is evenredige vertegenwoordiging. Alle stemmen worden bij elkaar opgeteld en dan gedeeld door de 120 te verkrijgen zetels. De meeste stemmen gelden! Israël heeft stemgeheim, dat betekent dat een Israëli zijn stem in het geheim uit kan brengen. Er wordt niet geregistreerd wie welke stem uitbrengt. Alle stemmen zijn gelijk en even zwaar.
Dit is echt bijzonder want behalve Israël en Nederland zijn er geen landen waar dit gaat op deze manier.
Heeft Israël eigenlijk ook een Tweede Kamer?
Net als Nederland heeft Israël een parlement. Bij ons in Nederland bestaat het parlement uit de Eerste en de Tweede Kamer. In Israël kennen we één kamer, de Knesset. In de politicologie noemen we een stelsel met één kamer een ‘Unicameraal systeem’. De Knesset heeft 120 zetels. Dat zijn best weinig zetels in vergelijking met andere staten, maar vergelijk die 120 zetels op een kleine 9 miljoen inwoners eens met de 150 zetels op 17 miljoen Nederlanders. Het woord Knesset betekent samenkomst en is al heel oud. Het komt van de oude Knesset uit Bijbelse tijden.
In Israël kennen we één kamer, de Knesset. Deze kamer telt 120 zetels.
Israël kent dus geen Eerste Kamer zoals wij dat kennen. Wel is er een Hooggerechtshof die de taak heeft om wetten te controleren. Dit lijkt dus een beetje op de functie van de Eerste Kamer.
Hoe komt er een regering in Israël?
Er zijn 61 zetels nodig om een coalitie te kunnen vormen. Dit is in een land met veel verschillende partijen niet gemakkelijk. De sleutel tot de macht ligt in Israël dan ook bij het vormen van een coalitie. In Nederland is het de gewoonte dat de winnaar van de verkiezingen, de partij met de meeste zetels ook de taak krijgt een coalitie te vormen. In Israël gaat dit een beetje anders. Daar mag degene met de meeste aanbevelingen als eerst een poging wagen om een coalitie te vormen. De verschillende partijen in de Knesset geven dus hun aanbeveling aan de president over wie er mag gaan formeren. Zij kiezen dus verkapt de minister-president. Deze aangewezen persoon krijgt vervolgens 28 dagen om een regering te vormen. Officieel heeft hij/zij 28 dagen, maar dit kan worden verlengd met 14 dagen.
De verschillende partijen in de Knesset geven dus hun aanbeveling aan de president over wie er mag gaan formeren.
Lukt het de aangewezen minister-president niet om binnen deze tijd een coalitie te smeden dan is het aan degene die de op één na meeste aanbevelingen heeft ontvangen. Ook deze persoon ontvangt in eerste instantie 28 dagen.
Zo’n situatie zagen we bij de vorige verkiezingen van Israël. Benny Gantz van Kachol Lavan had meer zetels gehaald dan Likud van Benjamin Nethanyahu en daarom zou hij in principe premier worden. Nethanyahu werd toch aangewezen als eerste formateur, omdat hij een rechts blok klaar had staan die een coalitie kon vormen. President Rivlin wees Nethanyahu aan, omdat die stabiliteit kon bieden. Toch strandden de coalitieonderhandelingen.
Wat speelt er?
Israël is een Joodse staat. Daardoor zijn er allerlei soorten Joden in het land. Er zijn heel liberale Joden, Joden die seculier zijn geworden en orthodoxe Joden. De orthodoxe Joden zijn een bijzondere groep. Zij hebben namelijk het privilege dat zij niet hoeven te dienen in het leger, de Israel Defence Force (IDF). Bij de oprichting van de staat Israël maakten zij een heel klein deel uit van de bevolking. Zij kregen de mogelijkheid om de Joodse heilige geschriften te bestuderen om zo een zegen te zijn voor de staat Israël. De orthodoxe gemeenschap van Israël groeit echter enorm. Dit leidt ertoe dat een steeds groter gedeelte van de burgers niet hoeft mee te strijden in Israëls verdediging. Dit contrast leidt tot veel spanning tussen de seculieren en religieuzen in Israël.
De orthodoxe Joden zijn een bijzondere groep. Zij hebben namelijk het privilege dat zij niet hoeven te dienen in het leger, de Israel Defence Force (IDF).
Ook de politiek heeft het moelijk met deze kwestie. Er zijn verschillende partijen voor en tegen. Het is spannend voor de orthodoxe gemeenschap wat er deze verkiezing gaat gebeuren. Haalt Benny Gantz een grote overwinning, dan is het de vraag of de vrijheid die zijn nu genieten blijft bestaan. Als Gantz meer liberale partners voor een coalitie weet te vinden kan het zijn dat de vrijheid van dienstplicht niet langer zal blijven bestaan.
Naast de religieus-seculiere kwestie zijn er natuurlijk ook de vragen die er in ieder land spelen. Hoe moet het met de belastingen, de zorg en het klimaat? Het zijn allemaal dingen die door verschillende partijen anders ingevuld worden.
Toch is het grootste twistpunt in de Israëlische politiek niet zo zeer de orthodox-seculiere kwestie. Het moeilijkste is misschien wel dat Netanyahu samen moet werken met Benny Gantz en zo dus niet meer alleen op de voorgrond zal staan. De coalities waar Netanyahu tot nu toe leiding aan gaf waren altijd rondom hem opgebouwd. Hij was de sterke leider. Gantz is een serieuze medespeler zowel in omvang qua zetels als in charisma. Het is om een regering mogelijk te maken bijna onontkoombaar dat Gantz en Nethanyahu samen moeten werken. Netanyahu is overigens niet afgeschreven. Ook niet nu hij is aangeklaagd voor corruptie. Veel mensen geloven in zijn onschuld. Hij is in de afgelopen jaren een groot staatsman gebleken en het zit er ook dit keer in dat zijn partij Likud ofwel de grootste of tot een van de grootste partijen zal worden.
Wat als er geen regering kan worden gevormd?
Wanneer net als de vorige keer ook na deze verkiezingen geen regering kan worden gevormd, hoeven we volgens de Sefardische Yitzak Josef, opperrabijn van Israël niet te treuren. Hij zegt dat er een bijzondere profetie is. Het verhaal gaat dat de Messias terugkomt om het Koninkrijk te herstellen wanneer Israël niet in staat is om nog te regeren. De politieke besluiteloosheid in Israël zou ons volgens hem hoopvol moeten stemmen.
De Messias komt eraan!
Foto: Flash90