In de afgelopen weken was er in Nederland veel aandacht voor het herdenken van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Nu veel herdenkingen achter ons liggen en ik daaraan terugdenk, realiseer ik me dat we ook veel nadachten over hoe het herdenken zal gaan als er straks géén overlevenden meer zijn.
Blijkbaar zien we de verhalen van oorlogsoverlevenden als iets waarbij je de sfeer bijna letterlijk proeft en het zelf beleeft. Als dat dus niet meer kan, is de vervolgvraag: hoe herdenken we dan? Een lastige vraag om nu te beantwoorden.
Toen ik laatst de speech van de Canadese president Stephen Harper hoorde, was ik het helemaal met hem eens:
“De verhalen mogen niet vergeten worden. Blijf ze doorvertellen van generatie op generatie. Het is een missie voor ons allemaal. Vertel het door! Schrijf het op, leg een verhaal vast op film. Blijf het door vertellen, zodat niemand de verschrikkingen zal vergeten. Zo blijven de verhalen en de gezichten van de mensen bestaan, ook als zij er zelf niet meer zijn.”
Zelf luisterde ik een paar weken geleden naar het verhaal van Betty Bausch. Zij dook als Joodse vrouw onder tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze vertelde over haar onderduiktijd en dat ze keer op keer, als er gevaar dreigde, weer ergens anders naartoe moest. En dat ze steeds een andere naam kreeg. Je kunt het je amper voorstellen, maar het lijkt me vreselijk dat je niet meer jezelf mag zijn en telkens op je hoede moet zijn.
Betty heeft verhaal opgeschreven in haar boek Bewogen stilte, wat nu in diverse talen is vertaald. Daarin vertelt ze hoe ze de oorlogsperiode is doorgekomen, maar ook over haar zusje, die het geluk had om door een gevangenenruil naar Israël (toen nog Palestina) te mogen gaan. Tegelijkertijd leefden ze beiden in spanning en wisten ze niet hoe het met elkaar ging, al probeerden ze brieven te schrijven naar elkaar.
Je kunt het levensverhaal van Betty hier terugluisteren. Ik vond het een zeer indrukwekkend verhaal en daarom wil ik je uitdagen om de verhalen die je hoort over de Tweede Wereldoorlog van Betty, je opa, oma of wie dan ook te koesteren en te delen.
Opdat wij nooit zullen vergeten!
