fbpx

Hoe het Jodendom bijdraagt aan een beter klimaat

Jodendom klimaat
Deel deze post:
Lees ook:

Deze week vindt in Parijs een internationale klimaatconferentie plaats. De leiders van alle landen die zich hebben aangesloten bij het klimaatverdrag van de Verenigde Naties komen bij elkaar om samen tot een nieuw klimaatakkoord te komen. 

Hoe denkt men binnen het Jodendom over het klimaat? Die vraag probeerde rabbijn R. Evers te beantwoorden.

Volgens Maurits Groen, door dagblad Trouw bestempeld als de meest duurzame Nederlander, is ‘minder vlees eten’ uitermate belangrijk voor een beter klimaat. Hoe staat het Jodendom tegenover (minder) vlees eten?

Minder vlees

Na de zondvloed is de relatie mens – dier veranderd. Toen Noach en zijn zonen de ark verlieten werd hen toegestaan ook dieren als voedsel tot zich te nemen (Genesis 9:3). Het Jodendom is gekant tegen het onnodig pijnigen van dieren, maar dieren mogen wel worden gebruikt om in de menselijke behoeften te voorzien. De mens wordt ‘hoger’ geacht dan het dier.

In het Scheppingsverhaal (Genesis 1:29-31) komt naar voren dat de mensen voor de zondvloed alleen zaaddragende gewassen aten. Ook in de eschatologische wereld, de Messiaanse tijden, heet het, volgens de Profeet Jesaja (11:7): “En de leeuw zal stro eten als het rund”. Deze teksten beschrijven echter een ideale situatie die bestond aan het begin van onze wereld en die pas weer zal bestaan aan het einde der tijden, de tijd van de Masjie’ach. In de Thora wordt nergens aangegeven, dat het vegetarisme als een ideale levenswijze wordt beschouwd.

Diervriendelijke Bijbel

Aan de andere kant is de Thora (Bijbel) het oudste diervriendelijke document in de menselijke geschiedenis.

  • wie een dier verhindert tijdens het werk te eten, wordt zwaar gestraft.
  • gedurende het zevende ‘sjabbat-rust-jaar’ moet men alle dieren vrij laten eten van de producten van de braakliggende velden.
  • een dier dat onder zijn last dreigt te bezwijken, moet men helpen.
  • voordat men zelf aan tafel gaat, geeft men zijn dieren te eten.
  • in de Tien Geboden wordt ook rust op sjabbat (zaterdag) voorgeschreven voor de dieren.
  • de bekende Amerikaanse rabbi Mosje Feinstein keurde verschillende wrede praktijken uit de moderne ‘bio-industrie’ af.

Maar toch staat in de Joodse literatuur de mens centraal, en niet het dier. De Thora kent geen dierenrechten, alleen mensenplichten. Dieren leed berokkenen is een degradatie voor de mens en dierenbescherming verhoogt het morele karakter van een maatschappij. Als meer vlees ons klimaat bedreigt, is er weer een reden toegevoegd aan de argumenten voor ‘minder vlees’.

Gezondheid

Dan speelt er nog een gezondheidsaspect: kenners van de bio-industrie weten dat het ‘vetmesten’ van dieren risico’s voor de volksgezondheid oplevert. Soms worden gevaarlijke chemicaliën toegevoegd aan het dieet voor runderen.

Uit vele uitspraken van Joodse Wijzen blijkt dat men potentieel gevaar voor de gezondheid zo veel mogelijk moet mijden. Als de producten van de bio-industrie gevaar opleveren voor de gezondheid, zou dit een goede reden kunnen zijn voor ‘minder vlees’. Samenvattend is het Jodendom op grond van vele praktische en enkele filosofische overwegingen voor het eten van minder vlees.

Red de wereld

‘Red de wereld’ is de Joodse boodschap die wij aan Rutte, Obama en Xi Jinping kunnen meegeven op de klimaattop in Parijs. In de Midrasj, een oude Joodse bron, komt een opmerkelijke passage voor:

“Nadat G’d Adam had geschapen, leidde hij hem rond in het Paradijs. ‘Aanschouw Mijn werken’, zei Hij, ‘zie hoe fraai alles is! Alles heb ik voor jou geschapen. Houd de natuur in stand en vernietig Mijn wereld niet. Want als jij onvoorzichtig omgaat met het milieu, is er niemand, die het kan herstellen’.”

Wat een vooruitziende blik! Wie had 2000 jaar geleden kunnen bevroeden, dat anno 2015 het milieu wereldprobleem nummer één zou worden?

Dit betekent dus, dat als het wapen tegen klimaatverslechtering het terugbrengen van de CO2-uitstoot is, wij daar voor moeten gaan, zoals we voor onze gezondheid moeten gaan. De klimaatverandering is door mensen veroorzaakt en zal ook door ons moeten worden opgelost.

Mogen we deze lasten afwentelen op de volgende generaties? Deze afwentelingsproblematiek wordt reeds in de Joodse literatuur behandeld aan de hand van een bekend responsum (antwoord) uit Turkije van rabbijn Chaïm Palache uit de achttiende eeuw, die bepaalt, dat de ‘vervuiler betaalt’. Dit geldt niet alleen tussen de industrie en zijn directe of indirecte omgeving maar ook transgenerationeel, tussen de opvolgende generaties. Als wij iets nu kunnen oplossen, mogen we dat niet doorschuiven naar toekomstige generaties.

Conclusie

Marianne Thieme, dierenactivist in de Tweede Kamer, vindt haar mes en vork de sterkste wapens in de klimaatstrijd. Uiteindelijk is de klimaatproblematiek een uitvloeisel van onze neiging tot zorgeloze en ongebreidelde consumptie. Het systeem van het Kasjroet – het koosjere eten – verbiedt ons roofdieren te eten. Roofdieren gaan erop uit om te doden en lijken fundamenteel ontevreden met wat de flora te bieden heeft. Symbolisch zegt een roofdier: `G’d zorgt niet goed voor mij; daarom moet ik voor mijzelf zorgen’.

Kasjroet leert ons ver te blijven van deze eigenschap van fundamentele ontevredenheid en roofbouw van de planeet. Veel zijn is veel belangrijker dan veel hebben. De herkauwende koe komt op ons tevreden over. Het beetje voedsel dat zij tot zich neemt herkauwt zij telkens. Vertaald naar menselijk niveau betekent dit het besef te kunnen leven zonder overdaad, een eye-opener in onze consumptiemaatschappij.

Lees het uitgebreide artikel van rabbijn Evers hier.