Pesach is één van de Joodse feesten. Lees hier meer over de betekenis, achtergrond, viering en bijzonderheden van Pesach!
Deze dag moet voor u een gedenkdag worden. U moet hem vieren als een feest voor de Heere. U moet hem vieren als een eeuwige verordening, al uw generaties door. Zeven dagen moet u ongezuurde broden eten. Meteen op de eerste dag moet u het zuurdeeg uit uw huizen wegdoen, want ieder die iets gezuurds eet, van de eerste tot de zevende dag, die persoon moet uit Israël worden uitgeroeid. – Exodus 12:14-15
Wat is Pesach?
Over de hele wereld vieren Joden de sedermaaltijd, wat het startschot is voor het Pesachfeest. Het feest begint op de 14e Nissan met Pesach en staat in verbinding met het daarop volgende Chag Hamazot (= feest van ongezuurde broden) wat aansluitend op de 15e Nissan begint en zeven dagen duurt. Dit feest is één van de drie pelgrimsfeesten en wordt beschreven in de Thora, Mishna, Talmoed, de werken van Flavius Josephus en in de Evangeliën.
Het bijzondere is dat ondanks dat de Tempel vernietigd is de Bijbelse feesten van God nog steeds door het Joodse volk worden onderhouden en gevierd.
Het bijzondere is dat de Bijbelse feesten van God nog steeds door het Joodse volk worden gevierd.
Israël in Egypte
De zon ging onder; de nacht brak aan. God zei tegen Mozes dat hij het volk Israël de instructie moest geven om zich voor deze nacht klaar te maken. Het was niet zomaar een nacht, ‘ha’layla ha’ze’. Nee, het was de nacht van de grote bevrijding! God had negen plagen over het land Egpyte gezonden om daarmee de Farao te laten erkennen dat de God van Israël de enige ware God is.
Daarnaast waren de plagen ook bedoeld om Israël dezelfde erkentenis bij te brengen, nadat zij generatie op generatie als slaven in een land van afgoderij dienden. Egypte, in het Hebreeuws Mitzrayim, betekent ‘vernauwing’, in de context van een natuurlijke vernauwing zoals een kanaal. Daarnaast staat het woord ook in verbintenis met het woord voor ‘bevalling’. De rabbijnen zien dan ook dat Israël in het afgodische Egypte werd geboren.
Deze geboorte van Israël vond plaats in die nacht in de maand Nissan, waarover God zegt dat dit de eerste der maanden is (Exodus 12:1). De maand Nissan is de eerste der maanden voor de religieuze kalender omdat Israël in die maand tot wedergeboorte kwam.
Israël kwam tot wedergeboorte.
Het Pesachlam
‘Spreek tot heel de gemeenschap van Israël: Op de tiende dag van deze maand moet ieder voor zich een lam per familie nemen, een lam per gezin.’ (Exodus 12:3). God gaf Mozes de instructie om een lam te nemen als offer. Het volk moest het lam tegen het vallen van de avond op de 14e Nissan slachten. Het bloed van het lam werd gesmeerd aan de deurposten van de huizen van de kinderen van Israël.
We lezen in de Thora dat ook ‘vreemdelingen’ in deze gebeurtenis meegingen door zich te laten besnijden om vervolgens ook het Pascha te onderhouden. God zei hierover dat voor allen één Thora geldt (Exodus 12:48-49). De uittocht die stond te wachten was dus in eerste instantie de uittocht voor het volk Israël, maar ook voor niet-Israëlieten die zich bij het volk wilden voegen.
Pesach betekent overslaan
Deze uittocht uit het slavenhuis van afgoderij was enkel mogelijk als het bloed op de deurposten zichtbaar was. Het lam moest geheel op het vuur terecht komen om opgegeten te worden en de mogelijke resten uiteindelijk te verbranden. ‘En zo moet u het eten: uw middel omgord, uw schoenen aan uw voeten en uw staf in uw hand. U moet het met haast eten, het is Pesach voor de Heere.’ (Exodus 12:11).
Want in die nacht kwam de Engel van de Heer langs alle deuren in het land Egypte om de eerstgeborene te doden. Maar bij de huizen waar er bloed aan de deurposten gesmeerd was ging de dood voorbij. Dit ‘passeren’ of ‘overslaan’ is het Hebreeuwse woord ‘Pesach’.
Dit ‘passeren’ of ‘overslaan’ is het Hebreeuwse woord ‘Pesach’.
Oordeel en verlossing
Interessant is dat het Aramese woord Talya zowel ‘lam’ als ‘dienstknecht’ kan betekenen wat mij doet denken aan Jesaja 53, de lijdende dienstknecht. Talya (het lam) is ook het hoofdsterrenbeeld in de maand Nissan. Opmerkelijk is dat in deze maand het sterrenbeeld Moznayim (Weegschaal), wat staat voor het oordeel, niet zichtbaar is aan de sterrenhemel.
Door het bloed van het lam werd het oordeel voor Israël weggenomen en kwam er verlossing voor in de plaats. Tegelijkertijd was het lam voor Israël tot bevrijding, maar voor Egypte tot oordeel. Het is bijzonder dat God in Zijn grootheid alle sterren een naam en betekenis geeft ter ere van Zijn grootheid en tot teken voor Zijn tijd die komt.
Matzes
Naast het Pesachoffer dat moest worden gebracht moest het volk Israël ook alle chamets (zuurdesem) uit hun huis halen, om vervolgens zeven dagen lang ongezuurd brood te eten (Exodus 12:15,19). Dit ongezuurde brood wordt Matzes genoemd. Vandaag zien wij nog steeds dat de Joodse vrouw des huizes nadat het huis grondig is schoongemaakt met een kaars in haar hand het huis afspeurt om chamets te zoeken.
Al het chamets (zelfs de kleinste kruimeltjes!) wordt uit het huis verwijderd om uiteindelijk voor de grote nacht begint te verbranden. Dit alles zoals het volk Israël in Egypte dat ook heeft gedaan.
We zien dat Paulus dit gebruik ook onderhield en de gelovigen in Korinthe opriep om hetzelfde principe toe te passen.
Paulus en het Pesachlam
We zien dat Paulus dit gebruik ook onderhield en de gelovigen in Korinthe opriep om hetzelfde principe toe te passen. ‘Uw roem deugt niet. Weet u niet, dat een weinig zuurdesem het gehele desem zuur maakt? Doe het oude zuurdesem weg, opdat u een vers desem zal zijn; u bent immers ongezuurd.
Want ook ons Pesachlam is geslacht: de Messias. Laten wij derhalve feest vieren, niet met oud zuurdeeg, noch met zuurdeeg van slechtheid en boosheid, maar met ongezuurde brood van reinheid en waarheid’ (1 Korinthe 5:6-8).
Chamets en Matzes
Paulus riep de gelovigen in Korinthe op om ook stil te staan bij Pesach. Hierbij moest men wel eerst een tastbare handeling uitvoeren om uiteindelijk een geestelijke verandering te realiseren. Binnen het Joodse denken staat het zuurdesem dan ook voor de jetser hara (de kwade tong: afgunst en hoogmoed).
Het gist doet het brood rijzen, zoals de slechte hoogmoedige mens zichzelf ook opblaast. Het ongezuurde desem staat voor de jetser tov (de innerlijke mens die zich aan God hecht). Het woord voor ‘brood’ in het Hebreeuws is ‘lechem’ en heeft dezelfde stamletters als het woord ‘lachem’ wat ‘oorlog’ betekent. Het ongezuurde desem in ons binnenste dient altijd in strijd te zijn met het zuurdesem.
Een kleine verandering kan voldoende zijn voor de mens om te veranderen van slechtheid naar reinheid.
Bevrijd van zonde
Toch staan de tegenovergestelde woorden ‘chamets’ (zuurdesem) en ‘matsah’ (ongezuurd desem) grammaticaal gezien heel dicht bij elkaar. Beide woorden hebben namelijk twee van de drie medeklinkers gemeen, de mem en de tsade. Het verschil zit hem in twee letters, namelijk de letter chet (ח) bij ‘chamets’ en de letter heh (ה) bij ‘matze’. De letter chet van chamets staat voor het Hebreeuwse woord voor zonde: ‘chata’. De letter heh van ‘matze’ betekent in het Hebreeuws raam en heeft verbintenis met het Hebreeuwse woord ‘mitzvot’ (gebod).
Deze twee letters lijken sprekend op elkaar, maar het enige verschil is de geslotenheid in de letter chet en de opening in de letter heh. Door de zonde zit je in de chamets gevangen, maar door te gehoorzamen aan de instructies en de geboden van God kan men door het raam van de matsah van zonde bevrijd worden. Zoals er een klein verschil tussen deze twee letters zit zo kan een kleine verandering voldoende zijn voor de mens om te veranderen van slechtheid naar reinheid. Israël diende in Egypte eerst tastbaar de slechtheid uit hun huis te plaatsen zodat zij uiteindelijk werkelijk bevrijd konden worden uit het slavenhuis van zonde.
De grote verlossing
De bevrijding bevat een veel groter schouwspel dan zo op het eerste ogenblik lijkt. Rabbijn Ramchal legt uit dat het lijden van Israël in Egypte niet enkel diende voor de voorbereiding op het ontvangen van de Thora, maar voor Tikkoen (herstel) van de wereld van de zonde van Adam. Adams zonde zorgde voor een blokkade voor Gods aanwezigheid.
Die aanwezigheid wordt in het Hebreeuws ook wel Shechina genoemd. Israël moest het verlangen krijgen om te worden verlost en de aanwezigheid van God in de ziel te ervaren. Aan het eind van Israëls sluimering, nadat zij zich ontwaakte en het uitschreeuwde naar God gaf Hij gehoor. Op dat moment kon de schade worden hersteld en bracht God verlossing.
Ben jij klaar voor deze tijd? Hoe zit het met jouw reisticket uit Egypte?
Wederkomst
Het volk diende klaar te zijn voor Zijn Shechina en zo zal dat ook gebeuren bij de wederkomst van Messias Jezus. Volgens de rabbijnen zal de eerste verlosser aan het volk verschijnen en daarna weer verdwijnen, zoals Mozes verscheen en weer verdween. Rabbijn Berekiah zei: ‘Zoals de eerste verlosser was, zo zal de laatste verlosser zijn. De eerste verlosser was Mozes, die verscheen aan hen en vervolgens weer verdween… De laatste verlosser zal ook verschijnen om vervolgens te verdwijnen… Want hij zal verdwijnen voor hun aangezicht en zal vervolgens weer aan hen verschijnen…’
Hoe zit het met jou?
Mozes kwam om vervolgens te verdwijnen, zo ook de Messias die verscheen om vervolgens weer te verdwijnen om uiteindelijk weer te verschijnen. Ben jij klaar voor deze tijd? Hoe zit het met jouw reisticket uit Egypte? Ben jij met koffer en al vertrokken uit jouw eigen Egypte of heb je nog een deel van het zuurdesem in je koffer zitten? Hoe zit het met jouw eigen Pesach experience?
Seder en Haggada
Dit is het brood der ellende, dat onze voorouders in Egypte hebben gegeten. Laat allen die honger hebben, komen en mee-eten! Laat allen die in nood zijn, komen en met ons Pesach vieren! Nu nog hier, het volgend jaar in het land Israël als vrije mensen! (uit de Haggada)
My own personal Pesach
De tijden komen en de tijden gaan. Generaties gaan voorbij en zijn enkel in gedachten nog terug te roepen. Hoe kunnen Joden die in onze tijd zijn geboren zich de uittocht uit Egypte doen herinneren en hoe kunnen zij de wonderen van hun God voor ogen halen? Toch zeggen de rabbijnen dat een ieder die Pesach onderhoudt en viert het besef moet hebben alsof zij zelf uit het slavenhuis Egypte zijn getrokken. Stuk voor stuk, jong of oud dienen een persoonlijke Pesach experience te hebben.
Na alle vervolgingen, pogroms en maatschappelijke isolaties had het Joodse volk allang niet meer moeten bestaan.
Orde
En dit alles komt tot uiting in de seder op Pesachavond. Seder betekent niets anders dan ‘orde’ en schept aan de hand van de Haggada (het boekje dat tijdens deze avond wordt gebruikt) het verhaal van de uittocht alsof je er zelf bij bent geweest. Het is alsof men zelf klaarstaat om zich gereed te maken om uit te trekken.
Deze seder is eigenlijk een herhaling van wat er toen is gebeurd en is een repetitie voor de uiteindelijke verlossing die spoedig zal aanbreken.
Het volkje Israël
Veel professoren en wetenschappers in volkenkunde zijn er wel over uit; na alle vervolgingen, pogroms en maatschappelijke isolaties had het Joodse volk allang niet meer moeten bestaan. Het volk heeft het Rijk van de Babyloniërs, Asyriërs, Grieken, Romeinen, Byzanthynen, Islamieten en de Kruisvaders voorbij zien komen, waarvan de meeste van deze machtige rijken in de loop van de eeuwen zijn vernietigd. Toch heeft het relatief kleine volkje Israël door alle eeuwen heen hun hoofd boven water gehouden.
Hoe wordt Pesach gevierd?
Eén van de redenen daarvan is natuurlijk dat God Zijn volk nooit heeft losgelaten, maar een andere belangrijke reden is dat het volk altijd heeft vastgehouden aan haar tradities. En als je eens de Joodse tradities van dichtbij wil bekijken dan moet je aanschuiven tijdens Pesachavond. Voordat deze avond van tradities van start kan gaan is het huis helemaal chametsvrij! De avond kan beginnen; de vuiligheid is uit huis, de bevrijding nadert…
De sederschaal
Het gezin zit rondom de tafel waar op de eerste en soms ook de tweede avond van het Pesachfeest de sedermaaltijd wordt gehouden. Tijdens deze avond wordt aan de hand van liederen, zegeningen, gebeden en vertellingen de geschiedenis in Egypte behandeld. De slavernij, de tien plagen, het Pesachoffer, de ongezuurde broden (matzes) en de uiteindelijke bevrijding; alles wordt behandeld.
Gezegend bent U, Eeuwige onze God die ons heeft opgedragen de feestlichten aan te steken.
Op tafel ligt een ronde plaat met daarop allerlei gerechten zoals appels en dadels, een ei, een lamsbotje en bittere kruiden. Even verderop ligt een schaal met drie matzes in doeken gewikkeld. De leider van de avond zal al deze gerechten en etenswaren benoemen, maar eerst moet de vrouw des huizes en/of haar dochters de feestkaarsen aansteken. ‘Gezegend bent U, Eeuwige onze God die ons heeft opgedragen de feestlichten aan te steken’. Als de twee feestlichten zijn aangestoken kan de avond beginnen.
Nummer vier
Tijdens de sederavond komt het getal vier meerdere keren voor. Allereerst zijn er vier bekers wijn, overeenkomstig de vier verlossingen: ‘Ik zal u onder de dwangarbeid van de Egyptenaren uitleiden, u redden van hun slavernij, en u verlossen door een uitgestrekte arm, Ik zal Mij u tot een volk aannemen en Ik zal u tot een God zijn.’ Deze bekers worden allemaal leunend op de linkerarm gedronken als teken dat men niet langer slaaf is, maar vrije mensen!
Vragen
Daarnaast zijn er ook vier vragen die door het jongste kind aan tafel worden gesteld. Het kind vraagt waarom de avond anders is dan andere avonden, waarom er op deze avond bittere kruiden worden gegeten, waarom groenten vanavond twee keer onder worden gedompeld en waarom iedereen deze avond leunend zit. De leider van de avond, vaak de vader van het gezin, beantwoordt de vragen van het kind en doet de Maggid, ofwel vertelling van de tijd van slavernij en de bevrijding door de machtige arm van God.
Het kind vraagt waarom de avond anders is dan andere avonden.
De plicht van Pesach
Rabbijn Gamaliël (de leraar van Paulus) zei altijd: ‘Als je op het Pesachfeest deze drie dingen niet uitlegt, heb je je plicht niet vervuld: Pesach, Matze en Maror’. Om die reden voel ik de adem van Gamaliël in mijn nek hijgen om aan jullie als lezers ook een korte uitleg te geven over deze drie begrippen. ;)
Allereerst het Pesach, wat slaat op het Pesachoffer. Het Pesachoffer werd in de Tempel ieder jaar gebracht en herdacht het Pascha die voor God was bestemd, die in Egypte aan de huizen van de Israëlieten voorbijging, toen hij de Egyptenaren sloeg. Op de sederschaal ligt een ei die dit offer herinnert en symboliseert hoop. Als een ei gelegd wordt dan lijkt het of het reeds compleet is, maar toch is het slechts een voorbereiding op het leven dat zich binnenin ontwikkelt. Zo ook met de bevrijding en met het offer die pas compleet werd in het offer van Messias Jezus.
De rechterarm of rechterhand wordt altijd in de Bijbel in verband gebracht met bevrijding.
Ook herinnert de Zeroah, het lamsbotje aan de sedermaaltijd aan dit offer. Echter betekent Zeroah niet lamsbot of iets dergelijks, maar ‘arm’. De rechterarm of rechterhand wordt altijd in de Bijbel in verband gebracht met bevrijding. In Hebreeën 10:12 staat geschreven hoe Messias Jezus aan de rechterhand van God zit.
Matze; het verborgen manna
Naast de vier bekers wijn die worden gedronken tijdens de sedermaaltijd is de Matzah ook enorm belangrijk. Immers staat er geschreven dat men voor zeven dagen lang enkel ongezuurde broden mocht eten. Die avond van bevrijding had men geen tijd om het deeg te laten rijzen en met ‘hun lendenen omgord’ wachtten zij tot zij het land uit mochten trekken. In totaal zijn er drie Matzes tijdens de sedermaaltijd. Deze staan in het Jodendom symbool voor de drie aartsvaders Abraham, Izaäk en Jacob.
Toch is het voor mij duidelijk dat deze traditie doorspekt is van Messiaans symbolisme.
De Matze als symbool van de Messias
De Matzes worden tijdens deze avond allemaal opgegeten op verschillende momenten, maar de middelste van deze drie heeft een bijzondere bestemming. De leider van de avond breekt deze Matze en wikkelt hem in doeken om hem te verstoppen. Deze Matze wordt de Afikoman genoemd en wordt later op de avond door de kinderen aan tafel gezocht.
Het interessante is dat de rabbijnen geen duidelijke uitleg over deze traditie kunnen geven. Toch is het voor mij duidelijk dat de traditie doorspekt is van Messiaans symbolisme en het bijna niet anders kan dan dat de eerste Joods Messiaanse gelovigen (uit de eerste gemeente van Jezus) deze traditie hebben ingesteld. In Openbaringen 2:17 staat namelijk geschreven: ‘Wie overwint, die zal Ik geven van het verborgen Manna!’ Wie is dit verborgen Manna? Natuurlijk niemand anders dan Messias Jezus die net als de Matze gespietst was en in doeken gewikkeld werd om uiteindelijk uit de dood op te staan.
Maror: bittere tranen
De laatste van de drie verplichte onderdelen om te benoemen volgens rabbi Gamaliël is de Maror. Deze Maror is niet bepaald mijn favoriete onderdeel van de avond. De Maror staat voor de verbittering in de slavenarbeid en wordt tijdens de seder avond met Charoset(een zoet mengsel van appel, wijn en dadels) gegeten. Deze Charoset staat voor de klei en het stro waarmee de Israëlieten stenen moesten maken in Egypte. De zoete smaak van de Charoset verzacht de bittere herinnering aan de slavernij, maar doet het niet totaal vergeten.
De meeste gelovigen willen lijden en verbittering uit hun leven weghouden. Toch laat de seder zien dat lijden en bitterheid het kanaal is naar de uiteindelijke verlossing.
De herinnering aan dit lijden wordt ook levendig gehouden in de Karpas. Dit is peterselie die symbool staat voor de hysop die de Israëlieten gebruikten toen zij het bloed van het Pesachlam aan de deuren smeerden. Men doopt deze peterselie in zout water wat het volk doet herinneren aan de tranen die zijn gevloeid en aan het zweet op de ruggen van de slaven. De meeste gelovigen willen lijden en verbittering uit hun leven weghouden. Toch laat de seder zien dat lijden en bitterheid het kanaal is naar de uiteindelijke verlossing. Waar wij mensen het lijden zien als een obstakel diende het voor Israël als zuivering en Gods manier om het volk tot tesjoeva (inkeer) te laten brengen.
Elia de profeet: volgend jaar in Jeruzalem!
Het interessante aan de Haggada is dat de hoofdpersoon uit het verhaal van de uittocht uit Egypte mist. Nergens in de traditionele Haggada wordt de naam van Mozes genoemd. Dit omdat de Haggada een profetisch boek is en de sedermaaltijd een repetitie is van de verlossing door de Messias. Naar Zijn verlossing en wederkomst wijst de sedermaaltijd, niet naar de verlossing van Mozes.
Dit komt onder andere tot uiting in het laatste onderdeel van de sedermaaltijd in de beker van Elia. Dit is de beker van Elia en om hem te verwelkomen worden de deuren geopend waarmee het verlangen naar de Messias wordt uitgebeeld. In Maleachi 4:5 staat namelijk geschreven: ‘Zie ik zend tot u de profeet Elia, voordat de dag van de Eeuwige komt, die grote ontzagwekkende dag’.
Gezegend Hij die komt in de Naam van de Heere. Staat jouw deur ook open als Hij klopt?
Volgend jaar in Jeruzalem
Binnen sommige gezinnen wordt de beker van Elia gedeeltelijke gevuld door de wijn uit de bekers van de mensen die aan de tafel zitten. Zo spreekt men uit dat allen persoonlijk willen deelnemen en onderdeel willen zijn van het herstel van de wereld en de komst van de Messias. De avond wordt afgesloten met de woorden: ‘L’shana haba b’yerushalayim!’ Volgend jaar in Jeruzalem! Moge de Eeuwige de Messias spoedig gaan zenden opdat Hij de Grote Koning zal zijn in Jeruzalem. Baruch haba b’shem Adonai; gezegend Hij die komt in de Naam van de Heere. Staat jouw deur ook open als Hij klopt?
Pesach en de Messias
En terwijl zij aten, nam Jezus het brood en toen Hij het gezegend had, brak Hij het en gaf het aan de discipelen en Hij zei: Neem, eet, dit is Mijn lichaam. Hij nam ook de drinkbeker en nadat Hij gedankt had, gaf Hij hun die, en zei: Drink allen daaruit, want dit is Mijn bloed, het bloed van het nieuwe verbond, dat voor velen vergoten wordt tot vergeving van zonden. – Mattheus 26:26-28
Het is dan ook zo dat Jezus, de Messias van Israël, ook niet onder Pesach uit kan! Sterker nog: Hij is er totaal mee verbonden zoals Hij met de hele Thora en geboden is verbonden als het Levende Woord van God.
De kerk vervaagt zich van Israël
De Joodse Messiaanse gelovigen uit de eerste gemeente 2000 jaar geleden zagen, zoals Paulus zei, in Jezus het ‘Pesachlam van God’. Helaas heeft de geschiedenis laten zien dat op het moment dat het christendom vanuit het Romeinse Rijk een staatsgodsdienst werd de wegen naar de Joodse bronnen steeds meer vervaagden.
Dit gebeurde in onder andere het Concilie van Nicea waar de beslissing werd genomen om Pesach officieel af te snijden van de christelijke Paasviering. Door deze en veel soortgelijke keuzes werd het gat tussen Joden en christenen in hun gebruiken en omgang met elkaar steeds groter en verdween binnen de kerk ook de verbintenis die Jezus met Zijn volk heeft.
‘Helaas verdween binnen de kerk ook de verbintenis die Jezus met Zijn volk heeft.’
Jezus verchristelijkt
De maaltijd die Hij hield met zijn volgelingen voor Zijn sterven kreeg een aparte wijding, werd losgekoppeld van Pesach en werd het Laatse Avondmaal (de eucharistieviering) genoemd. Jezus werd verchristelijkt, terwijl Hij een rabbijn is met de Hebreeuwse naam Yeshua, Hij de hele Torah onderhield (en deze nooit heeft afgeschaft) en naar de synagoge en Tempel ging voor gebed en offergave. Wat lang niet alle gelovigen beseffen is dat Hij door en door Joods was en door Hem af te snijden van Zijn ‘Joods-zijn’ dit afbreuk doet aan Zijn karakter en diepe betekenis van Zijn verlossing.
To seder or not to seder?
Als we kijken naar het tijdstip waarop Messias Jezus de maaltijd hield dan móeten wij dit wel in verband brengen met Pesach. Er wordt immers gesproken over de voorbereidingen die Hij trof met zijn discipelen voor dit feest. Toch is het de vraag of Hij wel daadwerkelijk die avond waarop Hij werd gearresteerd de sedermaaltijd vierde. Het opmerkelijke is namelijk dat de Heere Jezus de maaltijd op de 14e Nissan vierde toen het Pesachlam in de Tempel nog niet was geslacht.
Toch is het de vraag of Hij wel daadwerkelijk die avond waarop Hij werd gearresteerd de sedermaaltijd vierde.
De laatste maaltijd die Jezus hield met Zijn leerlingen kan dus niet de sedermaaltijd zijn geweest, aangezien het lam eerst geslacht moest worden. Desondanks hield Jezus wel die avond de sedermaaltijd, maar niet zomaar een sedermaaltijd. Hij onderhield een ‘pre-sedermaaltijd’ genaamd Ta’anit b’Chorim.
Het vasten van de eersteling
In Egypte moesten de Israëlieten het bloed op de deuren smeren, waardoor de Engel van de Heere deze huizen niet binnentrad. Maar aan de deurposten waar het bloed niet te vinden was stierven alle eerstgeborenen van de mensen en het vee. Om de eerstgeborene van God (het volk Israël) te verlossen moesten de eerstgeborenen van Egypte sterven. Om dit te herdenken vond er een dag voor Pesach een speciale sedermaaltijd plaats.
Op de 13e Nissan vastten alle eerstgeborenen een dag wat Ta’anit b’Chorim wordt genoemd. Dit vasten werd in de avond van de 14e Nissan gebroken, het moment waarop een maaltijd werd gehouden zoals ook Messias Jezus dat deed. Hij onderhield dat jaar dus niet de seder op de 15e Nissan met het Pesachlam, maar enkel de seder na het vasten zoals Hij dat naar gebruik altijd zou moeten hebben gedaan. Was Hij namelijk niet de eerstgeborene van Zijn ouders? En was Hij niet de Eersteling van de Schepping van God? (Kolossenzen 1:15) Zoals Israël, de eerstgeborene van God, werd verlost door de dood van de eerstgeborenen van Egypte, zo ook tweeduizend jaar geleden toen de Eerstgeborene Jezus werd gedood voor de verlossing van de eerstgeborene Israël.
‘Eerstgeborene Jezus werd gedood voor de verlossing van de eerstgeborene Israël.’
Behold the Lamb of God
Lang voordat de Messias werd overgeleverd stond een man met zijn voeten in de Jordaan. Zijn naam was Johannes, een profeet en leraar die veel volgelingen had en zijn volgelingen doopte. Hij keek op, zag de Heere aan komen lopen en zei: ‘Zie het Lam Gods, Dat de zonde der wereld wegneemt!’ Jezus identificeerde zich dan ook volledig met deze lammeren die op de 14e Nissan in de Tempel werden geslacht.
Zo zien wij dit terug in Zijn sterven. Op het moment dat de Pesach-lammeren werden geofferd droegen zij op hun rug het mes waarmee zij werden geslacht. Zo was het ook de Messias die met zijn ‘moordwapen’ op Zijn rug naar de plek werd gebracht waar Hij werd gedood. De Joodse bronnen beschrijven hoe deze lammeren werden geslacht en dat dit plaats vond tussen het zesde en het negende uur. Omgerekend naar onze tijd is dat rond 15.00 uur ’s middags.
De tijd van het slachten van de lammeren en het sterven van Jezus komen volgens de Schrift ook identiek met elkaar overeen.
De tijd van het slachten van de lammeren en het sterven van Jezus komen volgens de Schrift ook identiek met elkaar overeen. Zo staat er in Mattheus 27:45-46 dat van het zesde tot het negende uur een duisternis over het land kwam. Op dat moment zei Messias Jezus: ‘Eli, Eli, Lama shavachthani’ en stierf Hij.
De inspectie van het lam
Maar voordat de lammeren konden worden geslacht moesten zij eerst gekeurd en geïnspecteerd worden op mogelijke gebreken. Zo trokken duizenden lammeren op de 10e van de maand Nissan de stad Jeruzalem binnen om in die periode te worden gekeurd. Het Pesachlam moest namelijk vlekkeloos, perfect en eenjarig zijn. Op datzelfde moment trok de Messias op de ezel Jeruzalem binnen. Dit kunnen wij vanuit berekening uit de Evangeliën opmaken, aangezien Hij op de 10e Nissan Betfage (huis van de onrijpe vijgen) aan de Olijfberg passeerde om op die dag Jeruzalem in te trekken.
In Lukas staat beschreven hoe de menigte de kleren uitspreidden onder Hem en zeiden: ‘Gezegend is de Koning, die daar komt in de Naam van de Heere. Vrede in de hemel en heerlijkheid in de hoogste hemelen’. De Messias kwam overeenkomstig de profetie uit Zacharias 9:9 aanrijden op een ezel, wat vanuit de Joodse bronnen het symbool is voor de jetser hara, de slechte neiging van de mens. Messias Jezus reed op de ezel en toonde daarmee dat Hij heerst over de zonde, de chamets van de mens.
Jezus werd net als de lammeren voor Pesach goedgekeurd door de menigte uit Jeruzalem.
De menigte proclameerde dat Hij Koning was en erkende Hem daarmee als Messias. Jezus werd net als de lammeren voor Pesach goedgekeurd door de menigte uit Jeruzalem. En het was ook op die dag dat Jezus Zelf de Tempel en daarmee de priesterdienst inspecteerde en deze afkeurde door de handel die men daar deed.
De binding van Itzak
Het is interessant om te kijken hoe de Joodse geschriften kijken naar het Pesachoffer. Daar het offer van Jezus binnen het geloof een centrale plek heeft, als het Offer waardoor de zonden zijn vergeven. Het is interessant om te kijken of de Joodse geschriften hier ook zo naar kijken. De vraag wordt dan ook veelal gesteld hoe het offer (korban) van Pesach beschouwd kan worden als verzoening van zonde. Was daar binnen het offerstelsel niet het offer van Grote Verzoendag voor?
Om dit beter te begrijpen is het van belang om te weten dat binnen het jodendom alle offers te linken zijn aan één specifiek ‘offer’. Het betreft eigenlijk geen offer; en wordt daarom in het Hebreeuws Akeida Itzak genoemd, ofwel de binding van Izaäk. Dus alle offers (Pesachoffer, het offer van de Rode Vaars, Grote Verzoendag, offer voor de melaatsen en de dagelijks altijddurende offers) staan met elkaar in verbinding in de binding van Izaäk. De rabbijnen zien namelijk een link tussen de uitspraak “Als Ik het bloed zie, zal Ik u voorbijgaan” en de uitspraak van Genesis 22:8 “God zal zichzelf voorzien in een offer”.
Sterker nog, in de Talmoed in het traktaat Mekhilta de-Rabbi Ishmael staat geschreven dat God het bloed aan deuren ziet als het bloed van Izaäk als Abraham zijn zoon toch had geofferd. Eerder zagen wij al dat de tweede matze symbool staat voor Izaäk. Het is de matze die wordt verborgen om uiteindelijk weer te verschijnen. Het zijn de offers die allemaal verwezen naar deze bijzondere matze die niemand anders is dan de Messias van Israël: Jezus.
Het zijn de offers die allemaal verwezen naar deze bijzondere matze die niemand anders is dan de Messias van Israël: Jezus.
Pesachlam: reiniging van de ziel
De Talmoed leert dat het Pesachoffer niet zomaar de zonde wegnam, maar dat het Israël reinigde op drie vlakken. Dit komt tot uiting in een discussie tussen de school van rabbijn Hillel en rabbijn Shammai. Deze leerscholen hadden in de tijd van Jezus veel invloed. De discussie die wordt gevoerd gaat om de kebasim, de mannelijke lammeren zoals beschreven staat in Numeri 28:3.
Shammai zegt dat het woord voor mannelijke lammeren ‘kebasim’ gesproken moet worden als ‘kabbasim’ wat betekent: ‘dat zij uit het zicht hebben geplaatst’. Door de dagelijkse offers plaatste God de zonde van Israël uit het zicht (Micha 7:19).
Hillel was het hier niet mee eens en zei dat de uitspraak kebasim in zijn geheel moet worden gelezen namelijk ‘kabbasim bene shanah’: de lammeren van één jaar oud. Dit betekent: ‘de reiniging die voor vele jaren geldt’. Israëls zonde zal zo wit worden als sneeuw (Jesaja 1:18) en men zal door deze reiniging onschuldig worden als eenjarige kinderen.
Volgend jaar in Jeruzalem, vrienden!
Volgend jaar in Jeruzalem!
De Talmoed leert dat elk lam dient als advocaat voor Israël op de grote dag. Al deze lammeren staan echter in de schaduw van dat ene waarachtige Lam, het Pesachlam van God. Rabbijn Ramchal leert dat op het moment dat Israël door haar zonden onwaardig gevonden wordt in de ogen van God de Messias ben Yosef zal komen. De Messias ben Yosef is de lijdende Messias zoals beschreven in Jesaja 53 en uitgelegd in de Talmoed.
Echter, zo leert Ramchal, heeft de Messias ben Yosef zelfs in de dood de macht om de schepping te verbeteren en verzoening te brengen. En dat is precies wat Messias Jezus heeft gedaan! Door het offer van de Eersteling Gods is Israël en allen die zich aan de God van Israël voegen bedekt van zonden, gereinigd en gemaakt zo onschuldig als eenjarige lammeren.
Mogen wij samen met Israël volgend jaar de beker van Verlossing met Hem drinken, zoals Hij zei: ‘Ik zeg u dat Ik van nu aan van de vrucht van de wijnstok niet zal drinken tot op de dag wanneer Ik die met u nieuw zal drinken in het Koninkrijk van Mijn Vader’. Laten we bidden dat die dag van vernieuwing spoedig aanbreekt. Zoals de sedermaaltijd met deze verwachting afsluit zo wil ik dat ook doen met diezelfde woorden uit de haggada: ‘L’sjanah Haba B’Jeroesjalayim’. Volgend jaar in Jeruzalem, vrienden!
Bekijk hier een lezing over ‘Pesach in een Joods gezin’.
Meer weten over Joodse feesten?
Nu weet je meer over Pesach. Lees hier meer over andere Joodse feesten!
