Tijdens Chanoeka (het Joodse lichtfeest) wordt een spel gespeeld met de dreidel, een tolletje met aan vier kanten een letter. Wat is de betekenis van de dreidel en waar komt het vandaan?
Achtergrond
Voor de achtergrond van de dreidel gaan we terug naar de tijd van de Makkabeeën. De Makkabeeën waren een Joodse priesterfamilie die de opstand leidde in 167 v. Chr. Zij kwamen in opstand tegen de Griekse overheersing, een rijk dat kwam na het Macedonische rijk van Alexander de Grote, nog voor de komst van de Romeinen.
In die tijd werden Joden gevangen gezet als ze betrapt werden op het bestuderen van de Torah. De traditie vertelt dat in het geheim Joden bij elkaar kwamen en samen een onschuldig spelletje speelden met een tolletje. Ondertussen debatteerden ze met elkaar over de Torah, zonder dat dit opgemerkt werd door de onderdrukkers.
Meer weten over het wonder van Chanoeka? Lees hier wat Joden vieren tijdens dit bijzondere feest.
Tolletje
De dreidel is een tolletje met aan vier kanten een letter. Buiten Israël zijn de letters Nun, Gimel, He en Shin. In Israël wordt de Shin vervangen door Pe.
- Nun: eerste letter van het woord Nes, wat ‘wonder’ betekent
- Gimel: eerste letter van het woord Gadol, wat ‘groot’ betekent
- He: eerste letter van het woord Haja, wat ‘het was’ betekent
- Shin: eerste letter van het woord Sham, wat ‘daar’ bekent
- Pe: eerste letter van het woord Po, wat ‘hier’ betekent
Achter elkaar staat er dus: Een groot wonder was daar/hier. Het wonder gebeurde in Israël, dus voor degenen buiten Israël daar en voor degenen in Israël hier.
De traditie vertelt dat in het geheim Joden bij elkaar kwamen voor een onschuldig spelletje met een tolletje.
Naast de betekenis van de letters zijn er nog andere verklaringen voor de betekenis van de letters. Zo zouden de letters kunnen staan voor vier wereldrijken: N = Nebukadnezar (Babylonië),
H = Haman (Perzië / Madai), G = Gog (Griekenland) en S = Seir (Rome).
Een andere verklaring is de getalswaarde. In het Hebreeuws heeft elke letter ook een getalswaarde. De letters Nun, Gimel, He en Shin hebben samen de waarde 358, wat dezelfde getalswaarde is als Mashiach (Messias)!
Spel
Met de dreidel kunnen verschillende spelletjes gespeeld worden. Zo kun je een wedstrijdje doen wie het langst het tolletje kan laten draaien, of wie er de meeste tolletjes tegelijk kan laten draaien.
Het bekendste spel met de dreidel heet ‘Gelt’, wat gespeeld wordt met muntjes (chocolademuntjes, snoepjes, etc.). Dit zijn de stappen bij de verschillende letters:
- Nun: niemand wint
- Gimel: de draaier krijgt de pot
- He: de draaier krijgt de halve pot
- Shin of Pe: de draaier moet een muntje inleggen
