Grote Verzoendag is één van de Joodse feesten. Lees hier meer over de betekenis, achtergrond, viering en bijzonderheden van Grote Verzoendag!
Grote Verzoendag is de belangrijkste feestdag in Israël. Het is voor de Joden de heiligste dag van het jaar. Uit een groot onderzoek eind twintigste eeuw bleek dat meer dan 70% van de Joodse bevolking in Israël op Grote Verzoendag probeert te vasten, ook wie niet naar de synagoge gaat.
De sfeer nodigt uit om mee te doen: Het wordt vroeg stil op de straat, alle programma’s op de radio en televisie stoppen, het verkeer komt tot stilstand en het luchtruim wordt gesloten. Zo was er een aantal jaren geleden een vlucht vanuit Amsterdam met vertraging vertrokken. Hij was te laat om nog te mogen landen in Tel Aviv. Onverrichter zake keerde het toestel terug.
Dit is voor u een eeuwige verordening: u moet in de zevende maand, op de tiende dag van de maand, uzelf verootmoedigen en geen enkel werk doen, de ingezetene niet, en de vreemdeling die in uw midden verblijft, evenmin. Want op deze dag wordt voor u verzoening gedaan om u te reinigen. Van al uw zonden wordt u voor het aangezicht van de Heere gereinigd.
Leviticus 16:29-30
Verzoening in het jodendom
In het jodendom is verzoening fundamenteel. Zonder verzoening is er geen relatie. Het grote doel van Grote Verzoendag is dan ook dat het volk weer verzoend wordt met God; dat de zonde verzoend (letterlijk: ‘bedekt’) wordt en het volk weer in harmonie met elkaar en God kan leven.
In Leviticus 23 worden twee dingen nadrukkelijk bevolen. Het volk moet zich verootmoedigen en het mag geen werk doen. De persoon die stopt met werken en zich met verootmoediging bekeert is in de juiste houding om verzoening te ontvangen.
Vasten tijdens Grote Verzoendag
Op Grote Verzoendag mag er niet gegeten, gedronken, gewassen, gezalfd en gevreeën worden. Toch is op deze dag niemand onverzorgd. Het is een oud gebruik om op Grote Verzoendag een schoon, wit kleed te dragen (het kittel). Ook in Jezus’ dagen was dit gebruikelijk. Het komt dan ook meerdere keren terug in het Nieuwe Testament. Zeker in de visioenen van Johannes (Openbaring 3:5, 18; 4:4; 6:11; 7:9, 13-14).
Hogepriester in de Tempel
Nadat de tempel in 70 na Christus verwoest was, hebben rabbijnen de precieze gang van zaken van Grote Verzoendag vastgelegd in een traktaat: Joma. Het ritueel moet, als de tempel herbouwd is, weer precies zo worden uitgevoerd. Zoals je weet vond het heiligste moment van het jaar in de tempel plaats.
De Hogepriester mocht op deze dag het Heilige der Heiligen betreden. Hij liep met een touw met belletjes om zijn enkel, zodat de mensen buiten konden horen en zien of hij nog leefde. Eén verkeerde houding of handeling zou hem zijn leven kunnen kosten (Leviticus 10:1-7). Als hij getroffen zou zijn door Gods toorn, kon men hem eruit slepen aan het touw. Ze konden zelf natuurlijk niet naar binnen!
Twee bokken
De Hogepriester stond, voordat hij naar binnen ging, met twee bokken aan zijn hand. Aan de ene kant stond de bok voor de Heere en aan de andere kant stond de bok voor het volk. De bok voor de Heere werd geslacht, en het bloed van dit bok werd in het Heilige der Heiligen gebracht. De andere bok werd door handoplegging beladen met de zonden van het gehele volk en vervolgens de woestijn ingestuurd (Leviticus 16:21).
Het beeldt twee kanten uit van het verzoeningswerk van de Messias. Hij stierf voor de zonden van de gehele wereld (1 Johannes 2:2). Daarmee (1) bedekte Hij onze schuld en (2) verving Hij onze plaats. Jezus kreeg onze zonden en wij krijgen Jezus’ waardigheid en heiligheid.
Bloed
De Hogepriester sprenkelde het bloed onder andere zeven keer vóór het verzoendeksel. Er ontstond zo een spoor van bloed. Het verwijst naar Jezus die in de laatste achttien uur van Zijn leven zeven keer gebloed heeft.
Omdat wij nu, broeders, vrijmoedigheid hebben om in te gaan in het heiligdom door het bloed van Jezus, langs een nieuwe en levende (bloed)weg, laten wij tot Hem naderen met een waarachtig hart, in volle zekerheid van het geloof. – Hebreeën 10:20
Het boek Hebreeën staat trouwens vol met verwijzingen naar Jom Kippoer. Zonder kennis van Jom Kippoer, kun je het boek niet begrijpen.
Vijf diensten tijdens Grote Verzoendag
Nadat de tempel verwoest was, werden de Joden ‘gedwongen’ deze dag zonder offers, in de synagoge, te vieren: Op Grote Verzoendag gaat de orthodoxe Jood naar vijf lange diensten. In deze diensten wordt veel gebeden en gelezen. Als profetenlezing wordt aan het begin van het middaggebed het boek Jona gelezen. Zelfs de Assyrische heidenen konden aan het oordeel ontkomen door berouw en bekering. In Mattheus 12:38-41 gebruikt Jezus deze geschiedenis als oproep tot bekering.
Voor het belijden van schuld wordt in de liturgie van Joods nieuwjaar en Grote Verzoendag gebruik gemaakt van gebeden waarin alle mogelijke zonden worden opgenoemd. Dat gaat van alef tot taw (A tot Z). Alle zonden worden gezamenlijk, in meervoudsvorm (wij-vorm) beleden.
Bij het noemen van de zonden slaat men met de rechtervuist op de borst. Jezus gebruikt dit ritueel in de gelijkenis van de tollenaar:
De tollenaar bleef op een afstand staan en wilde ook zelfs zijn ogen niet naar de hemel opheffen, maar sloeg op zijn borst en zei: O God, verzoen mij zondaar. – Lukas 18:13
In de synagoge wordt van de rechtvaardige verwacht dat hij naast de zondaar staat en dezelfde zonden belijdt. Jezus heeft kritiek op de hoogmoedige farizeeër omdat hij dit nalaat te doen.
Vreugde tijdens Grote Verzoendag
Na afloop van het laatste gebed op Grote Verzoendag, barst in veel synagogen de vreugde los. Joden dansen in de synagoge en op straat omdat ze vast vertrouwen dat God hen genadig is. De volgende dag beginnen de voorbereidingen voor het Loofhuttenfeest alweer. Door een week in de loofhut te wonen bevestig je dat je echt wilt leven uit Gods genade.
Meer weten over Joodse feesten?
Nu weet je meer over Grote Verzoendag. Lees hier meer over andere Joodse feesten!
